Sevenadur

SEVENADUR

An teknikoù o kemm
Diskar industriezh ar sklent, an divroañ
- BT J-M Charruault
Ar relijion, ar c'hredennoù
- Santez Barba
- kantik 1
- kantik 2
Industriezh ar sklent adsavet

An teknikoù o kemm

Ul liamm a vez etre ar sevenadur hag an teknikoù a ziwan enne. Sellit ouzh an teir skeudenn-mañ. Gwelet e vez o deus labouret faouterien Bro-C'hall a-viskoazh o stardañ ar mein etre o divesker. E Breizh e seblant e vefe bet damheñvel an teknik ouzh hini Kembre. Azezet e laboure ar vicherourien. Daoust hag-eñ e veze graet gant holl gwechall ?


	E Angers (Bro-C'hall) er bloavezh 1561		E Malañseg e penn kentañ an XXvet kantved (foto Dastum)		E Blaenau Ffestiniog e Kembre

E Kembre ez eus bet kendalc'het gant an teknik-se hag er Vermont er Stadoù-Unanet da heul. Ha ne vefe ket souezhus e vefe bet kemmet ar mod d'ober dindan levezon Bro-C'hall. Lâret e vez o dije desket ar Vretoned labourat gwelloc'h digant ar C'hallaoued adalek 1811.Dav vefe studial kement-mañ a-dostoc'h.

Diskar industriezh ar sklent, an divroañ

An avel c'hoañv a c'hwezhe en draonienn skarnilet. Kildreiñ a rae en ur voudal e kevioù ar mengleuzioù dilabour, hag ur wech an amzer, e trouze du-mañ du-hont, e-tal an toulloù, atredoù o tisac'hañ.

(diwar Anna Tregidi
Jakez Riou
Geotenn ar Werc'hez)

Ya, goullo e oa ar mengleuzioù nac'het, war-dro Kastellin, pa skrive Jakez Riou al linennoù-mañ. Setu un dachenn studi divoulc'h pe dost. Sañset e oa diviet ar gwazhiennoù met klevet 'm eus nevez zo war ar radio e oant bet prenet gant ar re o doa arc'hant ha galloud d'o serriñ. Goût a ran e oa bet graet kement-se diwezhatoc'h evit mengleuzioù all e lec'h all. Lezenn start ar c'henwerzh eo ! Marteze eo gwir ivez ne oant ket spletus ken...
Adalek 1860 e oa kroget ar vengleuzierien da guitaat o bro da vont da Angers da c'hounit gwelloc'h o buhez. Met ne gavent du-se, e-lec'h paourentez en o bro, nemet reuzeudigezh.

Amañ e teil ar gêr vras e kreska bleuñv ar boan,
Poanioù ar paour divroet, debro 'rant ma spered:
Ma c'halon a zo du-se àr dreuz an ti karet
'Lec'h ma huñvreer e peoc'h 'tal an nor goude koan
Amañ àr an eneoù un avel yen a hud,
Pep unan 'ra evitañ, ne sella den get den :
Ma c'halon a zo e bro an truezioù kristen,
Ma c'halon a zo du-se e-mesk re tomm ma zud.

(diwar Ma c'halon a zo e Breizh-Izel
Yann-Bêr Kalloc'h
Ar an daoulin...)

Jean-Michel Charruault en e levr bannoù treset : "Trélazé d'à-haut et d'à-bas" en deus skeudennet donedigezh Bretoned e Angers ha Trélazé :

BT JM Charruault, Bretoned o tegouezhout er gar e Angers

Ar beleg eus ar vro :

Ar relijion, ar c'hredennoù

Ar Vretoned a oa 5 000 e Trélazé (Bro-C'hall e-kichen Angers) da lâret eo an hanter eus poblañs ar gêr-se a gave marteze ur frealz bennak gant ar veleien gopret gant o mistri (Petra a oa danvez o sarmonioù er gador-brezeg ?). Er prosesionoù e kanent war ton kantik sant Erwan :

Fabrikion Angers, Mengleuzied Trélazé,
N'eo ket c'hwi 'ray deomp
troiñ kein da Zoue !
N'eo ket c'hwi 'ray deomp
troiñ kein da Zoue !

Delwenn Santez Barba er chapel gouestlet dezhi er Faoued

Er vro, gouez d'ar veleien goulennataet gant Louis Chaumeil er bloavezhioù 30, m'o doa ar vengleuzierien "ur feiz don e gwarez o fatronez eus an neñvoù" ne ziskouezent ket en diavaez bout ur metoù gwall relijius.
O fatronez eo santez Barba, ken brudet he chapel er Faoued. Met d'ar 4 a viz Kerzu, da zevezh ar gouel e veze klevet an "Etrevroadel" er banvezioù. Ar c'hantikoù ne oant ket diouzh ar c'hiz ken a-raok an eil brezel bed.

Setu daou anezhe, adskrivet gant Yeun Ar Gow evit o embann e levr L. Chaumeil. Kantik en enor da santez Barba
Kanet e Sant-Wazeg
war ton Bosenn Elian pe Rumengol

DISKAN
Santez Barba, hor patronez
Plijit ganeoc'h 'n ho madelezh
Pediñ evidomp Hor Salver
M'hon diwallo e pep dañjer.

- 1 -
Gwerc'hez ha merzherez santel
Ni 'zeu da c'houlenn ho skoazell;
Ezhomm hon deus e pep mare Eus ho skoazell dirak Doue - 5 -
Mirit anezho, dreist pep tra,
Mirit anezho da gouezhañ
E kreiz an tan zo bet c'hwezhet En ifern evit an dud daonet.

- 2 -
Alies hon deus meritet
Bezañ gant dorn Doue skoet ;
Deuit d'hor miret diouzh ar poanioù A denn warnomp hor pec'hedoù - 6 -
Ho pediñ a reomp c'hoazh ouzhpenn
Da ziwall ar vengleuzierien ;
Bezit en o micher dañjerus o fatronez trugarezus.

- 3 -
'Kreiz an arnev, pa 'z omp spontet
Gant ar gurun hag al luc'hed,
Buan warnomp plijit astenn Ho torn galloudus d'hon difenn. - 7 -
Diouzh taolioù ar marv treitour,
O diwallit 'kreiz o labour
Warno plijit beilhañ bepred 'Vit na zegouezho droug ebet.

- 4 -
Peogwir ho kalloud a zo bras
Ur goulenn all a rafomp c'hoazh :
Mirit an dud hag o madoù Diouzh an tangwall hag e reuzioù. - 8 -
Pa vo tostik fin hon amzer
Goulennit digant Hor Salver
Ma vimp maget, a-raok mervel, Gant e gorf hag e wad santel.

Kantik santez Barba, patronez ar vengleuzierien
Kanet e Mêl-Karaez hag e Gouezeg
war ton Mari hor mamm garantezus (ton Penherez Keroulaz, ar Barzhaz Breizh)

	DISKAN Ma fatronez, Santez Barba, Ken mat 'vidon betek vremañ, O, me ho ped, ma diwallit, Dreist-holl eus ar marv subit		- 5 - D'am zro, hiriv, Santez Barba, Me a ra deoc'h ur bromesa : 'Hed ma buhez 'fell din tec'het Diouzh ar vezventi milliget.
	- 1 - Me zo ur paour-kaezh mengleuzier Tenn ha dañjerus ma micher ; Ma fatronez, en an' Doue, Beilhit dalc'hmat war ma buhez.		- 6 - War ar pemdez me labouro, Ha da sul me a ehano; En ofer'nn e pedin Doue Da gaout truez ouzh ma ene.
	- 2 - Pa ziskennan don er vengleuz Ma ran, siwazh ! ur gammed treuz, Setu me stlapet war ma fenn, Eus ma buhez torret an neudenn.		- 7 - Bep mintin a-raok ma devezh, Ma fater 'lârin gant evezh ; Ha pa vo poent mont da repoz, 'Lârin ma fedenn eus an noz.
	- 3 - Ar pezh am laka da grenañ n'eo ket an dour o tiverañ : Kalz dañjerusoc'h eo ar vein A c'hourdrouz kouezhañ war va c'hein.		- 8 - Grit ma vevin e gwir gristen, Ma karin Doue da viken, Ha ma vin atav diwallet 'Hed ma buhez diouzh pep pec'hed.
	- 4 - Beilhit warnon, Patronez ker, Ma diwallit e pep dañjer ; Pellait falc'h ar marv treitour E-pad ma c'housk pe ma labour.		- 9 - Ha pa vo tost eur ar marv, Gant ho sikour me resevo Ma sakramantoù diwezhañ Da vont d'an neñv da ziskuizhañ.

Industriezh ar sklent adsavet

Evit klozañ e c'heller lâret n'eo ket ar sevenadur ur glad miret mat hepken. Ne dalv nemet pa vez bev-buhezek. Marteze ez eus abegoù da ziskar korvoerezh ar sklent a gendalc'h d'ober o reuz. Marteze emañ ar bed o cheñch rak, dre chañs, ez eus tud n'o deus ket asantet e vefe serret da vat an holl vengleuzioù. Miret eo bet gouiziegezh micherel ar vengleuzierien. N'eo ket un afer a deknik hepken met un emzalc'h sevenadurel ivez. Souhetomp dezhe kas o raktresoù da benn vat.

	- 1 - Gwerc'hez ha merzherez santel Ni 'zeu da c'houlenn ho skoazell; Ezhomm hon deus e pep mare Eus ho skoazell dirak Doue		- 5 - Mirit anezho, dreist pep tra, Mirit anezho da gouezhañ E kreiz an tan zo bet c'hwezhet En ifern evit an dud daonet.
	- 2 - Alies hon deus meritet Bezañ gant dorn Doue skoet ; Deuit d'hor miret diouzh ar poanioù A denn warnomp hor pec'hedoù		- 6 - Ho pediñ a reomp c'hoazh ouzhpenn Da ziwall ar vengleuzierien ; Bezit en o micher dañjerus o fatronez trugarezus.
	- 3 - 'Kreiz an arnev, pa 'z omp spontet Gant ar gurun hag al luc'hed, Buan warnomp plijit astenn Ho torn galloudus d'hon difenn.		- 7 - Diouzh taolioù ar marv treitour, O diwallit 'kreiz o labour Warno plijit beilhañ bepred 'Vit na zegouezho droug ebet.
	- 4 - Peogwir ho kalloud a zo bras Ur goulenn all a rafomp c'hoazh : Mirit an dud hag o madoù Diouzh an tangwall hag e reuzioù.		- 8 - Pa vo tostik fin hon amzer Goulennit digant Hor Salver Ma vimp maget, a-raok mervel, Gant e gorf hag e wad santel.